Nurullah Ataç
@ wikimedia
Hakkında
21 Ağustos 1898 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Nurullah Ataç, J. von Hammer-Purgstall’ın Osmanlı Devleti Tarihi adlı eserini Türkçeye çevirmesiyle tanınan Mehmed Ata Bey’in oğludur. Asıl adı Ali Nurullah Ata’dır. İlkokuldan sonra 4 yıl Galatasaray Lisesinde öğrenim görür. Öğrenimini tamamlamak ve Fransızca öğrenmek için İsviçre’ye gider. Babasının ölümünün ardından 1919’da Türkiye’ye döner. Ataç, Türkiye’ye döndükten sonra değişik görev ve memurluklarda bulunur. 5 Ocak 1922’de Vefa Sultanisinde Fransızca öğretmeni olarak göreve başlar ve 30 Ağustos 1922’ye kadar bu görevde kalır. Bu tarihten 14 Ekim 1922’ye değin İstanbul Sultanisi Fransızca öğretmenliği görevini yürütür. 1 Şubat 1923’te Nişantaşı ve Üsküdar Liseleri Fransızca öğretmenliğine atanır. 23 Eylül 1923 ve 30 Ekim 1923 tarihleri arasında İstanbul ve Vefa liselerinde öğretmenlik yapar. 17 Şubat 1924’te Adana Lisesi Edebiyat öğretmenliğine atanır ve 31 Ağustos 1924’e kadar bu görevde kalır. 1 Eylül 1925’te Ticaret Müdüriyet-i Umumiyesi mütercimliğine başlar. 30 Haziran 1926’ya kadar bu görevde kalan Ataç, 1 Temmuz 1926’da Mukavelât-ı Ticariye Tetkik Dairesi Heyet-i Tahririye Müdürlüğüne geçer ve 11 Ekim 1926’ya kadar bu görevini sürdürür. 11 Ekim 1926’da tekrar Maarif Vekâletine geçer ve 30 Ağustos 1927’ye kadar Talim ve Terbiye Dairesi Fransızca mütercimliği görevini yerine getirir. 31 Mayıs 1945 tarihine kadar çeşitli okullarda öğretmenlik yapan Ataç, son resmî görevi olan cumhurbaşkanlığı mütercimi olarak 7 Şubat 1952’de emekli olur. Emekli olduktan sonra sadece yazı yazar ve çeviriler yapar. Ataç 20 Aralık 1949’da Türk Dil Kurumuna üye olur, 11 Şubat 1951’de Yönetim Kuruluna girer ve Yayın Kolu başkanı olarak görev alır. 1951-1957 yılları arasında ölümüne kadar Türk Dili dergisini yönetir. Türk Dili dergisinin “Dergiler Arasında” sayfalarını yazar. İlk eserleri Dergâh’ta yayımlanan Ataç çeşitli dergi ve gazetelerde birçok deneme, eleştiri kaleme alır. Eserlerinin ve yazılarının bir kısmında farklı müstear isimler kullanır. Millî Eğitim Bakanlığı Dünya Edebiyatından Tercümeler Serisi ve Fransız Klasikleri çevirilerinde Sabiha Yağızlar; Tan gazetesindeki yazılarında Ahfeş, Ulus’taki yazıları için ise Süha Kavafoğlu ve Kavafoğlu isimlerini kullanır.
Aynı zamanda çeviriler de yapan Ataç’ın, Fransız edebiyatından, Rus edebiyatından, İskandinav edebiyatından, eski Yunan klasiklerinden, Latin klasiklerinden eserler çevirmiştir. Eşi Leman Ataç 1955’te, kendisi de 17 Mayıs 1957 tarihinde hayatını kaybeder. Ataç’ın, Meral Tolluoğlu adlı bir kızı vardır. Yazarın kızı Meral Tolluoğlu babasıyla ilgili anılarını Babam Nurullah Ataç (1980) adlı kitapta toplar.
Nurullah Ataç, ömrünü arı, duru, yalın, Arapçasız, Farsçasız bir Türkçeyle yazmaya adamıştı. Kendince yabancı gördüğü kelimeleri kullanmamak için onların gündelik dilde olup olmamalarına bakmaz, arkaik de olsa Türkçelerini bulur, eğer bulamazsa oturur kendisi bir kelime uydurur onunla yazardı. Ataç, özellikle şiir çevirisinde bir dizenin nasıl anlaşılacağı kadar, nasıl okunması gerektiğini de düşünmemizi ister. Yani hem anlamı, hem okunuşu doğru çevireceksiniz. Yalnız şiirde değil, romanda, öyküde de okunuşu doğru çevirmek gerekir.
Eserleri
Günlerin Getirdiği (1946)
Karalama Defteri (1952)
Günce (1960)
Sözden Söze (1952)
Ararken (1954)
Diyelim (1954)
Söz Arasında (1957)
Okuruma Mektuplar (1958)
Prospero ile Caliban (1961)
Söyleşiler/ Dil Üzerine (1962)
Söyleşiler (1964)
Alman edebiyatından çevirileri:
Goethe, Johann Wolfgang von: Genç Werther’in Istırapları (1930)
Yunan Edebiyatından Çevirileri
Sophokles: Oidipus Kolonos’ta (1941)
Sophokles: Philoktetes (1941)
Plautus, Titus Maccius: Amphitryon (1943)
Plautus, Titus Maccius: Çömlek (1943)
Plautus, Titus Maccius: Çifte Bakkhis’ler (1944)
Loukianos: Seçme Yazılar (1944)
Plautus, Titus Maccius: Urgan (1945)
Ezop: Masallar (1945)
Plautus, Titus Maccius: İkizler (1946)
Plautus, Titus Maccius: Tecimen (1946)
Terentius: Formio (1946)
Terentius: Özünün Celladı (1946)
Terentius: Hadım (1946)
Terentius: Kaynana (1946)
Plautus, Titus Maccius: Üç Akçelik Kişi (1947)
Plautus, Titus Maccius: Casina (1947)
Plautus, Titus Maccius: Buğday Kurdu (1947)
Plautus, Titus Maccius: Epidicus (1947)
Plautus, Titus Maccius: Kartacalı (1948)
Apuleius: Altın Eşekler (1950)
Terentius: Kardeşler (1958)
Kaynakça
Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Sayı 753, Nurullah Ataç Özel Bölüm, s.69-70, TDK, 2014 [erişim: Kasım 2018]
Tökel, Dursun Ali: Nurullah Ataç’ın Çeviri Dili ya da Gün Gelir Ataç’ı da Sadeleştirirler, Türk Dili Dergisi, S:753, Eylül 2014, s. 80-90 [erişim: Kasım 2018]
https://www.aydinlik.com.tr/nurullah-atac-ve-ceviri-1-kemal-ates-kose-yazilari-agustos-2017 [erişim: Kasım 2018]
http://edebiyathabercisi.com/2016/02/18/nurullah-atac/ [fotoğraf erişim: Kasım 2018]
Yazan
